Thêm phần tử vào mảng trong PHP

PHP Tutorial | 02/07/2025 by Học PHP

Bạn đã biết cách tạo ra các "hộp chứa" dữ liệu gọi là mảng (arrays), và cách truy xuất hay cập nhật những gì đã có sẵn bên trong. Nhưng điều gì sẽ xảy ra khi có dữ liệu mới phát sinh?

Hãy hình dung một hệ thống quản lý cửa hàng: mỗi ngày có thêm sản phẩm mới được nhập về, hay một khách hàng mới vừa đăng ký tài khoản. Trong các tình huống này, bạn cần một cách để "bỏ thêm" những thông tin mới toanh vào các mảng hiện có của mình. Việc thêm phần tử mới vào mảng là một thao tác cơ bản nhưng cực kỳ quan trọng, giúp mảng của bạn luôn được cập nhật và phản ánh đúng trạng thái của hệ thống. Trong bài viết này, mình sẽ cùng tìm hiểu các phương pháp đơn giản và hiệu quả để bổ sung dữ liệu vào cả mảng có chỉ số và mảng kết hợp trong PHP, đảm bảo ứng dụng của bạn luôn sẵn sàng cho những dữ liệu mới.

Tại Sao Cần Thêm Phần Tử Vào Mảng?

Trong quá trình phát triển ứng dụng web với PHP, mảng (array) đóng vai trò như một "hộp chứa đa năng" giúp bạn gom nhóm và quản lý nhiều giá trị dữ liệu có liên quan dưới một tên biến duy nhất. Bạn đã biết cách tạo ra những chiếc hộp này và cách lấy hoặc sửa đổi các món đồ (phần tử) bên trong. Nhưng điều gì xảy ra khi bạn có những món đồ hoàn toàn mới và muốn đặt chúng vào hộp?

Thêm Phần Tử Là Gì?

Thêm phần tử vào mảng chính là hành động "bổ sung" hoặc "thêm vào" một giá trị mới vào tập hợp dữ liệu hiện có trong mảng. Tưởng tượng chiếc hộp của bạn đang đựng vài cuốn sách, và giờ bạn mua thêm một cuốn mới. Hành động đặt cuốn sách mới vào hộp đó chính là "thêm phần tử".

Tầm Quan Trọng Của Việc Thêm Phần Tử Vào Mảng

Trong thực tế, dữ liệu trong các ứng dụng không bao giờ là tĩnh; chúng liên tục phát sinh và thay đổi. Khả năng thêm phần tử vào mảng là cực kỳ quan trọng vì những lý do sau:

Phản ánh dữ liệu mới phát sinh: Hầu hết các ứng dụng đều cần xử lý dữ liệu mới được tạo ra.

Ví dụ: Một hệ thống quản lý học sinh cần thêm thông tin của một học sinh mới vừa nhập học.

<?php
$danhSachHocSinh = ["Nguyễn Văn A", "Trần Thị B"];
echo "Danh sách ban đầu: " . implode(", ", $danhSachHocSinh) . "<br>";

// Học sinh mới nhập học
$hocSinhMoi = "Lê Thị C";
$danhSachHocSinh[] = $hocSinhMoi; // Thêm học sinh mới vào mảng

echo "Danh sách sau khi thêm: " . implode(", ", $danhSachHocSinh) . "<br>";
// Output: Danh sách sau khi thêm: Nguyễn Văn A, Trần Thị B, Lê Thị C
?>

Cập nhật trạng thái hoặc thông tin: Khi có sự kiện mới xảy ra, bạn cần ghi lại thông tin đó vào mảng.

Ví dụ: Một khách hàng đặt thêm một sản phẩm vào giỏ hàng của họ.

<?php
$gioHang = [
    "san_pham_1" => "Áo thun",
    "san_pham_2" => "Quần jean"
];
echo "Giỏ hàng ban đầu: ";
echo "<pre>"; print_r($gioHang); echo "</pre>";

// Khách hàng thêm "Giày thể thao" vào giỏ
$gioHang["san_pham_3"] = "Giày thể thao"; // Thêm sản phẩm mới với khóa mới

echo "Giỏ hàng sau khi thêm: ";
echo "<pre>"; print_r($gioHang); echo "</pre>";
/*
Output:
Array
(
    [san_pham_1] => Áo thun
    [san_pham_2] => Quần jean
    [san_pham_3] => Giày thể thao
)
*/
?>

Thu thập dữ liệu động: Khi bạn cần xây dựng một danh sách các mục dựa trên đầu vào của người dùng hoặc kết quả từ một vòng lặp.

Ví dụ: Thu thập tất cả các số chẵn trong một phạm vi nhất định.

<?php
$soChan = []; // Khởi tạo một mảng rỗng
echo "Mảng số chẵn ban đầu: ";
echo "<pre>"; print_r($soChan); echo "</pre>";

for ($i = 1; $i <= 10; $i++) {
    if ($i % 2 == 0) {
        $soChan[] = $i; // Thêm số chẵn vào mảng
    }
}

echo "Mảng số chẵn sau khi thu thập: ";
echo "<pre>"; print_r($soChan); echo "</pre>";
/*
Output:
Array
(
    [0] => 2
    [1] => 4
    [2] => 6
    [3] => 8
    [4] => 10
)
*/
?>

Tóm lại, khả năng thêm phần tử vào mảng là một kỹ năng cơ bản nhưng cực kỳ quan trọng, cho phép bạn xử lý và quản lý dữ liệu động một cách hiệu quả trong mọi ứng dụng PHP. Nó đảm bảo rằng các cấu trúc dữ liệu của bạn luôn được cập nhật và sẵn sàng để xử lý thông tin mới bất cứ lúc nào.

Thêm Phần Tử Vào Mảng Có Chỉ Số (Indexed Arrays) trong PHP

Khi bạn muốn thêm một giá trị mới vào một mảng có chỉ số, PHP sẽ tự động quản lý vị trí cho bạn. Điều này giúp việc bổ sung dữ liệu vào các danh sách trở nên cực kỳ đơn giản và hiệu quả.

Cách Thức Hoạt Động

Khi thêm phần tử vào một mảng có chỉ số bằng cú pháp đặc biệt, PHP sẽ làm những việc sau:

Xác định chỉ số tự động: PHP sẽ tìm chỉ số số nguyên lớn nhất hiện có trong mảng.
Gán chỉ số tiếp theo: Sau đó, nó sẽ gán chỉ số lớn nhất đó cộng thêm 1 cho phần tử mới bạn đang thêm vào.
Thêm vào cuối: Phần tử mới này luôn được thêm vào cuối cùng của mảng.

Cú Pháp

Cú pháp để thêm một phần tử vào cuối mảng có chỉ số là:

$ten_mang[] = gia_tri_moi;

$ten_mang: Tên của biến mảng bạn muốn thêm phần tử vào.
[]: Cặp dấu ngoặc vuông rỗng này báo cho PHP biết rằng bạn muốn thêm một phần tử mới vào cuối mảng và để PHP tự động gán chỉ số.
gia_tri_moi: Giá trị mà bạn muốn thêm vào mảng.

Ví Dụ Code Minh Họa

Hãy cùng xem các ví dụ cụ thể để hiểu rõ hơn cách thêm phần tử vào mảng có chỉ số:

<?php
echo "<h3>Ví Dụ 1: Thêm Học Sinh Mới Vào Danh Sách</h3>";

// 1. Tạo mảng danh sách học sinh ban đầu
$danhSachHocSinh = ["Nguyễn Văn An", "Trần Thị Bình", "Lê Thị Cúc"];
echo "Danh sách học sinh ban đầu: " . implode(", ", $danhSachHocSinh) . "<br>";
// Output: Danh sách học sinh ban đầu: Nguyễn Văn An, Trần Thị Bình, Lê Thị Cúc
echo "Các chỉ số hiện có: 0, 1, 2<br><br>";

// 2. Thêm học sinh mới vào cuối danh sách
$danhSachHocSinh[] = "Phạm Văn Duy"; // Chỉ số lớn nhất là 2, nên Duy sẽ có chỉ số 3
echo "Sau khi thêm 'Phạm Văn Duy': " . implode(", ", $danhSachHocSinh) . "<br>";
// Output: Sau khi thêm 'Phạm Văn Duy': Nguyễn Văn An, Trần Thị Bình, Lê Thị Cúc, Phạm Văn Duy
echo "Các chỉ số hiện có: 0, 1, 2, 3<br><br>";

$danhSachHocSinh[] = "Hoàng Thị Giang"; // Chỉ số lớn nhất là 3, nên Giang sẽ có chỉ số 4
echo "Sau khi thêm 'Hoàng Thị Giang': " . implode(", ", $danhSachHocSinh) . "<br>";
// Output: Sau khi thêm 'Hoàng Thị Giang': Nguyễn Văn An, Trần Thị Bình, Lê Thị Cúc, Phạm Văn Duy, Hoàng Thị Giang
echo "Các chỉ số hiện có: 0, 1, 2, 3, 4<br>";

echo "<hr>";

echo "<h3>Ví Dụ 2: Thêm Phần Tử Vào Một Mảng Rỗng</h3>";

// 1. Khởi tạo một mảng rỗng
$listMuaSam = [];
echo "Danh sách mua sắm ban đầu (rỗng): ";
echo "<pre>";
print_r($listMuaSam);
echo "</pre>";

// Thêm món đầu tiên
$listMuaSam[] = "Sữa tươi"; // Chỉ số sẽ là 0
echo "Sau khi thêm 'Sữa tươi': " . implode(", ", $listMuaSam) . "<br>";
echo "Chỉ số được gán: 0<br><br>";

// Thêm món thứ hai
$listMuaSam[] = "Bánh mì"; // Chỉ số lớn nhất là 0, nên bánh mì sẽ có chỉ số 1
echo "Sau khi thêm 'Bánh mì': " . implode(", ", $listMuaSam) . "<br>";
echo "Chỉ số được gán: 1<br><br>";

// Thêm món thứ ba
$listMuaSam[] = "Trứng gà"; // Chỉ số lớn nhất là 1, nên trứng gà sẽ có chỉ số 2
echo "Sau khi thêm 'Trứng gà': " . implode(", ", $listMuaSam) . "<br>";
echo "Chỉ số được gán: 2<br>";

echo "Cấu trúc mảng cuối cùng:";
echo "<pre>";
print_r($listMuaSam);
echo "</pre>";
/*
Output:
Array
(
    [0] => Sữa tươi
    [1] => Bánh mì
    [2] => Trứng gà
)
*/
?>

Với cú pháp $ten_mang[] = gia_tri_moi;, bạn có thể dễ dàng xây dựng và mở rộng các danh sách dữ liệu trong ứng dụng của mình một cách tự động và hiệu quả.

Thêm Phần Tử Vào Mảng Kết Hợp (Associative Arrays) trong PHP

Khi bạn muốn thêm một thông tin mới vào một đối tượng hoặc bản ghi dữ liệu được biểu diễn bằng mảng kết hợp, bạn sẽ tự mình định nghĩa một khóa (key) có ý nghĩa cho phần tử mới đó. Điều này giúp dữ liệu của bạn luôn được tổ chức rõ ràng.

Cách Thức Hoạt Động

Khi thêm phần tử vào một mảng kết hợp, bạn cần lưu ý một điểm quan trọng:

Bạn tự định nghĩa khóa: Không giống như mảng có chỉ số, PHP sẽ không tự động gán khóa số nguyên cho bạn. Bạn phải cung cấp một khóa (thường là chuỗi) để "gán nhãn" cho giá trị mới.

Kiểm tra sự tồn tại của khóa:

Nếu khóa bạn định nghĩa chưa tồn tại trong mảng, PHP sẽ thêm cặp khóa-giá trị mới đó vào mảng.
Nếu khóa bạn định nghĩa đã tồn tại, thao tác này sẽ không phải là thêm mới mà là cập nhật giá trị của khóa đó (giá trị cũ sẽ bị ghi đè).

Cú Pháp

Cú pháp để thêm một phần tử vào mảng kết hợp là:

$ten_mang["key_moi"] = gia_tri_moi;

$ten_mang: Tên của biến mảng bạn muốn thêm phần tử vào.
"key_moi": Khóa (thường là chuỗi, đặt trong dấu nháy đơn hoặc nháy kép) mà bạn muốn gán cho phần tử mới.
gia_tri_moi: Giá trị mà bạn muốn thêm vào mảng, được liên kết với key_moi.

Ví Dụ Code Minh Họa

Hãy cùng xem các ví dụ cụ thể để hiểu rõ hơn cách thêm phần tử vào mảng kết hợp:

<?php
echo "<h3>Ví Dụ 1: Thêm Thuộc Tính Cho Sản Phẩm</h3>";

// 1. Tạo mảng thông tin sản phẩm ban đầu
$product = [
    "name" => "Điện thoại ABC",
    "price" => 10000000, // VND
    "brand" => "XYZ Mobile"
];

echo "Thông tin sản phẩm ban đầu:<br>";
echo "<pre>";
print_r($product);
echo "</pre>";

// 2. Thêm thuộc tính "màu sắc" cho sản phẩm (khóa "color" chưa tồn tại)
$product["color"] = "Đen";
echo "Sau khi thêm màu sắc:<br>";
echo "<pre>";
print_r($product);
echo "</pre>";
/*
Output:
Array
(
    [name] => Điện thoại ABC
    [price] => 10000000
    [brand] => XYZ Mobile
    [color] => Đen
)
*/

// 3. Thêm thuộc tính "ngày nhập kho" (khóa "import_date" chưa tồn tại)
$product["import_date"] = "2025-07-01";
echo "Sau khi thêm ngày nhập kho:<br>";
echo "<pre>";
print_r($product);
echo "</pre>";
/*
Output:
Array
(
    [name] => Điện thoại ABC
    [price] => 10000000
    [brand] => XYZ Mobile
    [color] => Đen
    [import_date] => 2025-07-01
)
*/

echo "<hr>";

echo "<h3>Ví Dụ 2: Minh Họa Thêm Khóa Đã Tồn Tại (Sẽ Thành Cập Nhật)</h3>";

$userInfo = [
    "username" => "john.doe",
    "email" => "[email protected]",
    "status" => "active"
];

echo "Thông tin người dùng ban đầu:<br>";
echo "<pre>";
print_r($userInfo);
echo "</pre>";

// Cố gắng "thêm" khóa "email" một lần nữa, nhưng nó đã tồn tại
// Thao tác này sẽ ghi đè giá trị cũ của "email"
$userInfo["email"] = "[email protected]";
echo "Sau khi 'thêm' email (thực chất là cập nhật):<br>";
echo "<pre>";
print_r($userInfo);
echo "</pre>";
/*
Output:
Array
(
    [username] => john.doe
    [email] => [email protected] // Giá trị đã bị thay đổi
    [status] => active
)
*/

// Thêm một khóa hoàn toàn mới "phone_number"
$userInfo["phone_number"] = "0987654321";
echo "Sau khi thêm số điện thoại mới:<br>";
echo "<pre>";
print_r($userInfo);
echo "</pre>";
?>

Như bạn thấy, việc thêm phần tử vào mảng kết hợp rất linh hoạt. Bạn có thể dễ dàng bổ sung các thuộc tính mới cho dữ liệu của mình bằng cách định nghĩa khóa và giá trị tương ứng. Tuy nhiên, hãy luôn nhớ rằng nếu khóa đó đã tồn tại, thao tác này sẽ trở thành cập nhật chứ không phải thêm mới.

Lưu Ý Quan Trọng Khi Thêm Phần Tử Vào Mảng trong PHP

Khi thêm phần tử vào mảng trong PHP, điều quan trọng là bạn phải hiểu rõ cách thức hoạt động khác nhau giữa mảng có chỉ số và mảng kết hợp, đặc biệt là khi tương tác với các khóa hoặc chỉ số đã tồn tại. Ngoài ra, PHP cũng cung cấp các hàm tiện ích để thêm nhiều phần tử cùng lúc.

Sự Khác Biệt Giữa Thêm Mới Và Cập Nhật

Đây là điểm mấu chốt để tránh nhầm lẫn khi làm việc với mảng:

Đối với Mảng Có Chỉ Số (Indexed Arrays): Khi bạn sử dụng cú pháp $ten_mang[] = gia_tri_moi;, PHP luôn coi đây là thao tác thêm mới một phần tử vào cuối mảng. Nó sẽ tự động gán chỉ số số nguyên tiếp theo cho phần tử đó. Bạn không thể vô tình ghi đè một phần tử hiện có bằng cách này.

<?php
echo "<h4>Mảng Có Chỉ Số: Luôn là thêm mới vào cuối</h4>";
$numbers = [10, 20, 30]; // Chỉ số: 0, 1, 2
echo "Ban đầu: " . implode(", ", $numbers) . "<br>";

$numbers[] = 40; // Thêm 40 vào chỉ số 3
echo "Sau khi thêm 40: " . implode(", ", $numbers) . "<br>"; // Output: 10, 20, 30, 40

$numbers[] = 50; // Thêm 50 vào chỉ số 4
echo "Sau khi thêm 50: " . implode(", ", $numbers) . "<br>"; // Output: 10, 20, 30, 40, 50

echo "<pre>"; print_r($numbers); echo "</pre>";
?>

Đối với Mảng Kết Hợp (Associative Arrays): Khi bạn sử dụng cú pháp $ten_mang["key_moi"] = gia_tri_moi;, hành vi sẽ phụ thuộc vào việc khóa "key_moi" đã tồn tại hay chưa:

Nếu khóa "key_moi" chưa tồn tại trong mảng, đây sẽ là thao tác thêm mới một cặp khóa-giá trị vào mảng.
Nếu khóa "key_moi" đã tồn tại, đây sẽ là thao tác cập nhật giá trị của khóa đó. Giá trị cũ liên kết với khóa đó sẽ bị ghi đè.'

<?php
echo "<h4>Mảng Kết Hợp: Thêm mới hoặc Cập nhật tùy thuộc vào khóa</h4>";
$product = [
    "name" => "Laptop ABC",
    "price" => 15000000
];
echo "Ban đầu: ";
echo "<pre>"; print_r($product); echo "</pre>";

// Thêm mới: Khóa "brand" chưa tồn tại
$product["brand"] = "TechCorp";
echo "Sau khi thêm 'brand': ";
echo "<pre>"; print_r($product); echo "</pre>";
/*
Output:
Array
(
    [name] => Laptop ABC
    [price] => 15000000
    [brand] => TechCorp
)
*/

// Cập nhật: Khóa "price" đã tồn tại
$product["price"] = 14500000;
echo "Sau khi 'thêm' (cập nhật) 'price': ";
echo "<pre>"; print_r($product); echo "</pre>";
/*
Output:
Array
(
    [name] => Laptop ABC
    [price] => 14500000 // Giá đã thay đổi
    [brand] => TechCorp
)
*/
?>

Thêm Nhiều Phần Tử Cùng Lúc (Tùy Chọn)

PHP cung cấp một số cách để thêm nhiều phần tử vào mảng hiệu quả hơn là thêm từng cái một.

array_push() cho Mảng Có Chỉ Số: Hàm array_push() thêm một hoặc nhiều phần tử vào cuối mảng. Nó hoạt động tương tự như việc sử dụng cú pháp $ten_mang[] = ...; nhiều lần, nhưng có thể tiện lợi hơn khi bạn có một danh sách các giá trị cần thêm.

<?php
echo "<h4>Sử dụng `array_push()` cho Mảng Có Chỉ Số</h4>";
$fruits = ["Apple", "Banana"];
echo "Ban đầu: " . implode(", ", $fruits) . "<br>";

array_push($fruits, "Cherry", "Date");
echo "Sau khi dùng array_push(): " . implode(", ", $fruits) . "<br>"; // Output: Apple, Banana, Cherry, Date

echo "<pre>"; print_r($fruits); echo "</pre>";
?>

Sử dụng toán tử + hoặc array_merge() để gộp mảng (cho Mảng Kết Hợp và cả Mảng Chỉ Số): Khi bạn muốn thêm nhiều cặp khóa-giá trị mới vào một mảng kết hợp (hoặc gộp hai mảng lại), bạn có thể sử dụng toán tử + hoặc hàm array_merge().

Toán tử +:

Khi gộp hai mảng kết hợp, nếu có khóa trùng lặp, giá trị của mảng bên trái toán tử + sẽ được giữ lại.
Với mảng có chỉ số, toán tử + sẽ giữ nguyên chỉ số của mảng bên trái và chỉ thêm các phần tử của mảng bên phải nếu chỉ số đó chưa tồn tại trong mảng bên trái (không giống như array_merge() gán lại chỉ số).
Thường được dùng khi bạn muốn thêm các cặp khóa-giá trị mà không muốn ghi đè các khóa hiện có.

<?php
echo "<h4>Sử dụng toán tử `+` để gộp mảng</h4>";
$userBase = ["id" => 1, "name" => "Alice"];
$userAdditional = ["age" => 30, "city" => "New York"];
$userFull = $userBase + $userAdditional;
echo "Gộp mảng kết hợp:<br>";
echo "<pre>"; print_r($userFull); echo "</pre>";
/*
Output:
Array
(
    [id] => 1
    [name] => Alice
    [age] => 30
    [city] => New York
)
*/

// Minh họa trùng khóa: 'name' trong userMoreInfo sẽ không ghi đè 'name' trong userBase
$userMoreInfo = ["name" => "Bob", "phone" => "123-456"];
$userCombined = $userBase + $userMoreInfo;
echo "Gộp mảng kết hợp (trùng khóa - giữ lại bên trái):<br>";
echo "<pre>"; print_r($userCombined); echo "</pre>";
/*
Output:
Array
(
    [id] => 1
    [name] => Alice // Giá trị này được giữ lại
    [phone] => 123-456
)
*/
?>

array_merge():

Với mảng kết hợp, nếu có khóa trùng lặp, giá trị của khóa từ mảng bên phải (mảng sau) sẽ ghi đè giá trị từ mảng bên trái (mảng trước).
Với mảng có chỉ số, array_merge() sẽ gán lại các chỉ số số nguyên mới từ 0 cho tất cả các phần tử đã gộp.
Thường được dùng khi bạn muốn gộp các mảng và ưu tiên các giá trị mới hơn (ghi đè nếu trùng khóa).

<?php
echo "<h4>Sử dụng `array_merge()` để gộp mảng</h4>";
$configDefault = ["db_host" => "localhost", "db_user" => "root", "debug" => false];
$configOverride = ["db_user" => "admin", "debug" => true, "port" => 3306];

$finalConfig = array_merge($configDefault, $configOverride);
echo "Gộp mảng kết hợp (trùng khóa - ghi đè bên phải):<br>";
echo "<pre>"; print_r($finalConfig); echo "</pre>";
/*
Output:
Array
(
    [db_host] => localhost
    [db_user] => admin // Đã bị ghi đè
    [debug] => 1     // Đã bị ghi đè (true)
    [port] => 3306
)
*/

// array_merge() với mảng có chỉ số (chỉ số được reset)
$listA = ["Apple", "Banana"];
$listB = ["Cherry", "Date"];
$mergedList = array_merge($listA, $listB);
echo "Gộp mảng có chỉ số (chỉ số được gán lại):<br>";
echo "<pre>"; print_r($mergedList); echo "</pre>";
/*
Output:
Array
(
    [0] => Apple
    [1] => Banana
    [2] => Cherry
    [3] => Date
)
*/
?>

Kết bài

Việc thêm phần tử vào mảng là một thao tác thiết yếu để quản lý dữ liệu động trong PHP. Dù là một học sinh mới nhập học, một sản phẩm vừa được thêm vào kho, hay một đơn hàng vừa được tạo, khả năng bổ sung thông tin vào các mảng hiện có là chìa khóa để ứng dụng của bạn luôn được cập nhật và phản ánh đúng thực tế.

Chúng ta đã cùng nhau khám phá các phương pháp chính để thêm dữ liệu:

Đối với mảng có chỉ số, bạn sử dụng cú pháp đơn giản $ten_mang[] = gia_tri_moi;. PHP sẽ tự động gán chỉ số tiếp theo và thêm phần tử vào cuối mảng.
Đối với mảng kết hợp, bạn sẽ tự định nghĩa khóa (key) cho phần tử mới: $ten_mang["key_moi"] = gia_tri_moi;. Điều quan trọng cần nhớ là nếu khóa này đã tồn tại, thao tác này sẽ trở thành cập nhật (ghi đè giá trị cũ) chứ không phải thêm mới.

Ngoài ra, chúng ta cũng đã tìm hiểu về các hàm tiện ích như array_push() để thêm nhiều phần tử vào mảng có chỉ số, hay toán tử + và array_merge() để gộp các mảng lại, mang lại sự linh hoạt cao hơn khi làm việc với khối lượng dữ liệu lớn.